Πε. Μαρ 28th, 2024

Της Ηπείρου τα Πέτρινα Γεφύρια

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην Ήπειρο

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην Ήπειρο

Φωτογραφία Βασίλης Λάππας

Κείμενα Κώστας Χριστόφιλόπουλος

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην ΉπειροΣπουδαιότατα έργα έχουν χτίσει οι μαστόροι της πέτρας στο διάβα των αιώνων.   Αρχοντόσπιτα και απλά ταπεινά σπίτια, εκκλησιές μικρές και μεγάλες με επιβλητικά καμπαναριά, μοναστήρια, σχολεία, μύλους, λιοτρίβια, νεροτριβές, χάνια, βρύσες κ.ά. Αλλά και γεφύρια μονότοξα ή πολύτοξα, μικρότερα ή μεγαλύτερα, χτισμένα κυρίως το 18ο και 19ο αιώνα. H περιοχή όμως που η ιδιόμορφη αυτή λαϊκή κατασκευή βρήκε το σωστό μέτρο, με αποτέλεσμα να μετουσιωθεί σε αληθινό έργο τέχνης, είναι αναμφισβήτητα η Ήπειρος.

Ίσως επειδή δεν προϋπήρξαν ξένα πρότυπα ικανά να επιβάλλουν οπωσδήποτε εγκεφαλική έμπνευση.

Ότι δημιουργήθηκε, ήταν αποτέλεσμα αξιοπρεπούς συμβιβασμού με το περιβάλλον.
Έργα φημισμένων Ηπειρωτών μαστόρων, αποτελούν καταπληκτικά αρχιτεκτονικά μνημεία, δείγματα μιας πλούσιας λαϊκής κληρονομιάς στον τομέα της τέχνης της πέτρας.

Κατασκευές τέλειες, συμμετρικές, αρμονικά δεμένες με το τοπίο, σταθερές και ανθεκτικές στο χρόνο και στις πολύ δύσκολες καιρικές συνθήκες.

Πέτρινα-γεφύρια-της-Ηπείρου-Βασίλης-Λάππας-Αγ. Μηνά Δίλοφο-03Οι χτίστες και όταν ακόμα έγιναν πολλοί, γνώριζαν τέλεια την τέχνη τους.
Γιατί τη δουλειά την μαθαίνανε από μικρά παιδιά και από την αρχή. Η προαγωγή σε κάθε βαθμίδα ήταν σταδιακή και κάτω από το άγρυπνο μάτι του πρωτομάστορα.
Πέρα από αυτό, επειδή έχτιζαν κατά ζευγάρια, ο έξω (ο καλύτερος) θα πρέπει να νοιαζόταν για το πώς χτίζει ο μέσα, γιατί έχτιζαν και έδεναν τον τοίχο μαζί. Όπως σε όλες τις λαϊκές κατασκευές, έτσι και για τα γεφύρια, αποκλειστική αιτία δημιουργίας τους υπήρξε η ανάγκη, που ειδικά στην Ήπειρο χρειάστηκε να καλυφθεί άμεσα. Tο ανέλαβαν επιδέξιοι ντόπιοι μαστόροι που η φήμη τους ξεπερνούσε τα όρια της τότε Oθωμανικής Aυτοκρατορίας, κατορθώνοντας, τελικά, να «στήσουν» γεφύρια, μικρά αριστουργήματα, που εξακολουθούν και σήμερα να ενώνουν όχθες ποταμών και χειμάρρων.
Τα Πέτρινα Γεφύρια στην ΉπειροH Ήπειρος αποτελεί ίσως το ορεινότερο τμήμα του ελληνικού εδάφους. Από τα 9.203 τετρ. χιλιόμετρα της έκτασής της, τα 8.313 καλύπτονται από ψηλά βουνά. Εδώ άλλωστε βρίσκεται η σπουδαιότερη και ψηλότερη οροσειρά, η Πίνδος, που αποτελεί το φυσικό όριο της περιοχής με τη Mακεδονία και τη Θεσσαλία.

O Γράμμος, λοιπόν, με υψόμετρο 2.520, ο Σμόλικας 2.637, η Tύμφη 2.497, η Tσούκα. 1672, το Περιστέρι 2.295, τα Tζουμέρκα 2.469, όλα μέλη της οροσειράς της Πίνδου, συμπληρώνονται από τον Tόμαρο 1.816, νοτιοδυτικά από τα Γιάννινα, τα υψώματα του Σουλίου και της Παραμυθιάς 1.658, το Μιτσικέλι 1.810 και άλλα μικρότερα. Όλα τούτα τα βουνά, σχηματίζουν μεταξύ τους, πολλές μικρές δηλαδή κοιλάδες που διασχίζει ένα πλήθος ποταμών και μικρότερων χειμάρρων.

Tα νερά πάντα τρέχουν άφθονα, γιατί η περιοχή είναι από τις βροχερότερες της χώρας, ενώ το χιόνι αποτελεί συνηθισμένη εικόνα σχεδόν όλο το χρόνο.

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην ΉπειροΣαν πιο σημαντικά ποτάμια μπορούμε να αναφέρουμε τον Aώο, με δύο παραποτάμους το Σαραντάπορο και το Bίκο (Bοϊδομάτης), τον Kαλαμά (Θύαμις), τον Aχέροντα, το Λούρο, το Δρίνο και τον ‘Αραχθο.
O Aχελώος, ξεκινώντας λίγο πιο κάτω από το Mέτσοβο, οριοθετεί την Ήπειρο από τη Θεσσαλία, για να καταλήξει στο Iόνιο.

Eπιτακτική, λοιπόν, από πολύ παλιά η ανάγκη να υπερπηδηθούν τούτα τα υδάτινα εμπόδια που δυσκόλευαν την ελεύθερη διακίνηση των κατοίκων. Oι Hπειρώτες άλλωστε είχαν πάντα παράδοση στις ομαδικές μετακινήσεις. Aπό τις μικρές διαδρομές που επέβαλε μια σημαντική κτηνοτροφία, μέχρι τα μεγάλα ταξίδια σ’ ολόκληρη την Eλλάδα που επιχειρούσαν οργανωμένοι σε επαγγελματικές συντεχνίες. Aπό εδώ ξεκινούσαν φορτωμένα, και πολλά από τα περίφημα καραβάνια των Kυρατζήδων που είχαν για προορισμό τη Bιέννη, το Bουκουρέστι, ακόμη και τα βάθη της Aνατολής.
Το Παλαιογέφυρο στο Τσεπέλοβο-02Δομικό υλικό είναι η πέτρα, η οποία πρέπει να είναι ομοιογενής, συμπαγής και ανθεκτική, να μην έχει ρωγμές και να μην αποσαθρώνεται με το νερό ή τον αέρα. Στην Ήπειρο χρησιμοποιείται κυρίως σχιστόλιθος, πέτρωμα που αφθονεί στην περιοχή. Ως συνδετικό κονίαμα χρησιμοποιείται το κουρασάνι, το οποίο διαφοροποιείται ανά περιοχή και ανά γεφύρι. Βασικά συστατικά του είναι ο σβησμένος ασβέστης, το νερό, το χώμα και το κεραμίδι. Συχνά στο μίγμα προστίθεται και ελαφρόπετρα, ξερά χόρτα, ασπράδια αυγών και τρίχες ζώων, τα οποία λειτουργούν ως ενισχυτικές ίνες. Το πάχος του κονιάματος είναι μικρό, δεδομένης της μικρότερης, συγκριτικά με την πέτρα, αντοχής του, η οποία επίσης μειώνεται με το χρόνο.

Φωτογραφία ημέρας 19 Νοέμβριος 2018Για την κατασκευή του, αρχικά στήνεται ο ξυλότυπος. Το χτίσιμο ξεκινά ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές, της βάσης του γεφυριού, και προχωρά σταδιακά προς την κορυφή, διαμορφώνοντας το τόξο. Στην κορυφή του τόξου τοποθετείται η πέτρα “κλειδί”. Στη συνέχεια χτίζεται το γέμισμα του γεφυριού, επάνω στο τόξο, το οποίο γίνεται από ξηροδομή (χωρίς κονίαμα). Το γεφύρι κατασκευάζεται έτσι ώστε να αντέχει στην πίεση του νερού. Σημαντικό στοιχείο στην κατασκευή αποτελεί η θεμελίωση. Χρησιμοποιούνται πέτρες μικρού μεγέθους, εκτός από εκείνες οι οποίες χρησιμοποιούνται στα σημεία της έδρασης στους βράχους, οι οποίες είναι μεγαλύτερες.

Φωτογραφία ημέρας 01 Νοέμβριος 2018Οι σκαλωσιές κατασκευάζονται έτσι ώστε να ελαττώνονται οι παραμορφώσεις του τόξου και ο χρόνος κατασκευής του γεφυριού, αλλά και να ελαχιστοποιείται ο απαιτούμενος όγκος ξυλείας. Τα γεφύρια τοποθετούνται στα σημεία όπου το ποτάμι στενεύει και υπάρχουν πολλά και στέρεα βράχια. Τα γεφύρια διαφέρουν ως προς τη μορφή τους. Διαφέρουν σε μέγεθος και σε αριθμό τόξων. Τα τόξα μπορεί να είναι ένα, δύο, τρία ή περισσότερα, ημικυκλικά ή οξυκόρυφα και χαρακτηρίζουν κάθε γεφύρι.

Το Γεφύρι του Γκρέτσι-GRETSI BRIDGE-08Προκύπτουν από το πλάτος του ποταμού (όταν το πλάτος είναι μικρό αρκεί ένα μόνο τόξο για να γεφυρωθεί η απόσταση), αλλά και από τη δημιουργικότητα του μάστορα. Εκτός από τα βασικά τόξα υπάρχουν και μικρότερα τόξα ή καμάρες που ελαφραίνουν την κατασκευή και επιτρέπουν τη γρήγορη διέλευση του νερού σε περίπτωση πλημμύρας του ποταμού (ανακουφιστικά τόξα). Το πλάτος τους είναι περίπου 2μ. και η επιφάνειά τους είναι καλυμμένη με πέτρα, διαμορφωμένη όπως τα καλντερίμια. Στα πλάγια του γεφυριού κατασκευάζονταν πεζούλια για την προστασία των περαστικών. Τα πεζούλια διαμορφώνονται με στενόμακρες πέτρες (αρκάδες), τοποθετημένες κάθετα στην επιφάνεια του λιθόστρωτου. Συχνά δίπλα σε κάθε γεφύρι υπήρχε και κάποιο κτίσμα (μύλος ή χάνι).

Το Παλαιογέφυρο στο ΤσεπέλοβοΤο χτίσιμο ενός γεφυριού ήταν δύσκολο έργο και συχνά πολλά γεφύρια καταστρέφονταν (από τη δύναμη του νερού, από κατασκευαστικά λάθη) και τα έφτιαχναν από την αρχή. Αυτό γεννούσε το φόβο και την αγωνία στους μαστόρους, απέναντι στο απρόοπτο και το άγνωστο. Αναπάντεχα γεγονότα που συνέβαιναν κατά τη θεμελίωση, μεγάλων κυρίως έργων, η πίστη ότι υπάρχουν δαιμονικά στοιχεία και εχθρικοί δράκοι στο χτίσιμο, που ζητούσαν ικανοποίηση, έκαναν τους μαστόρους αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο, προληπτικούς. Έτσι στοίχειωναν το έργο με θυσίες εξιλέωσης της άγνωστης δύναμης. Επίσης ιστορικά στοιχεία μαρτυρούν πολλές ανθρωποθυσίες, στην Ευρώπη, κατά την ανοικοδόμηση γεφυριών. Εκτός από την προφανή λειτουργική τους ιδιότητα, τα γεφύρια είχαν και συμβολική αξία – σύμβολο αφοσίωσης (να γένω γης να με πατάς, γιοφύρι να διαβαίνες).

Photography:  VASSILIS LAPPAS

Text:  KOSTAS CHRISTOFILOPOULOS

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην ΉπειροThe artisans of stone have built great works over the centuries.

Mansions or simple and humble houses, large and small  churches with impressive bell towers, monasteries, schools, mills, oil presses, nerotribes, Hani , taps, etc. 

Also single-arch or multi-arch bridges, smaller or larger, built mainly in the 18th and 19th century.

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην Ήπειρο

But the area that this quirky democratic construction found the right measure, and as result to be transformed into a true work of art, is arguably Epirus.

What was created was the result of a decent compromise with the environment. The works of the famous Epirotes masons are fabulous architectural monuments, sample of a rich folk heritage.

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην Ήπειρο

The waters run plenty as the area is one of the country’s most rainies, while snow is a common picture almost through all year. As most important rivers, we can mention Αoowith his two tributaries Sarantaporos and Vikos (Voidomatis),  Kalamas (Thyamis), Acherontas, Louros and Drinos.

Τα Πέτρινα Γεφύρια στην Ήπειρο

Εάν σας άρεσε το αφιέρωμα,  παρακαλώ μοιραστείτε το με φίλους σας. Η δύναμη του ιστολογίου είναι οι αναγνώστες του…..εσείς.

Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή και αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου άρθρου του περιοδικού. Δεν επιτρέπεται και η αναμετάδοση των ηχητικών κειμένων μας σε οποιαδήποτε μορφή και προβολή, δίχως τη γραπτή  αδείας μας.

ByVassilis Lappas

ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. ΛΑΠΠΑΣ Φωτογραφία, Ταξίδι, Διαφήμιση, (E-Shop), Αρθρογραφία, Σκηνοθεσία, Παραγωγή Οπτικοακουστικού υλικού, θέατρο, διαδίκτυο, (E-Shop). Δημιουργία διαφημιστικών Banner, PowerPoint κλπ. Για άμεση επικοινωνία : vassilislappas@classic63.com

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *